Gesteund door Greenpeace Nederland is een aantal inwoners van Bonaire een nieuwe klimaatzaak tegen de Nederlandse staat gestart. Dit keer gaat die zaak niet alleen over mitigatie (voorkomen van klimaatverandering) maar ook over adaptatie (bescherming tegen de gevolgen van klimaatverandering). Bij EenVandaag werd ik op de radio en in de televisie-uitzending kort om duiding rondom deze zaak gevraagd.
Het radio-interview is hier terug te luisteren. De televisie-uitzending is terug te kijken via NPOstart.
Op 23 maart 2023 verschijnt bij Hirzel Verlag de Duitse vertaling van het 'Compendium Rechten voor Natuur. Case-studies van zes continenten' dat ik schreef samen met Jessica den Outer in opdracht van de Ambassade van de Noordzee. De Duitse titel luidt 'Das Meer Klagt An. Der Kämp für die Rechte der Natur'. Ik ben erg blij met de prachtige lay-out: ook aan de binnenkant keert de tekening van de zee terug en er zijn prachtige foto's in kleur in afgedrukt.
Meer informatie op de website van Hirzel Verlag.
Morgen debatteert de Tweede Kamer over de Waddenzee met Minister van Natuur & Stikstof Christiane van der Wal. Zij maakte onlangs bekend géén rechten aan de Waddenzee toe te kennen omdat die volgens haar alleen symbolische effecten zouden sorteren. Die stelling berust echter op een misverstand, schrijf ik in De Volkskrant.
Vandaag reageerde ik tijdens de uitzending van Nieuws en Co op Radio 1 kort op een paper dat gisteren verscheen in Science. Uit dat paper blijkt dat de eigen wetenschappers van ExxonMobil al sinds de jaren '70 een accuraat beeld hadden van klimaatverandering terwijl het bedrijf er decennia publiekelijk twijfel over bleef zaaien. Deze bevindingen gaan ongetwijfeld een rol spelen in de enkele tientallen klimaatzaken die tegen het bedrijf lopen in de VS. Exxon zegt zelf dat het paper slechts aantoont dat er interne debatten plaatsvonden in het bedrijf, maar dat verhaal is niet geloofwaardig en inconsistent, zo beargumenteerde ik op de radio.
Beluister het gesprekje met presentatrice Dieuwke Teerstra hier (vanaf minuut 01:05:30).
In Transnational Environmental Law is een special issue verschenen over rechten voor natuur en privaatrecht dat ik heb ge-edit. Een introductie van mijn hand getiteld Private Rights of Nature is hier te lezen.
Op 6 oktober organiseert de Ambassade van de Noordzee in het Vredespaleis een oefenrechtbank. De centrale vraag is of de Noordzee voldoende wordt vertegenwoordigd in Nederland. De oefenrechtbank is een experiment om de stem van de Noordzee te laten horen in een rechtszaal. De Nederlandse rechter mr. I Brand geeft na afloop feedback aan beide partijen. Komt dat zien!
Meer informatie op de website van de Ambassade van de Noordzee.
Sinds deze week is de Spaanse Mar Menor het eerste stuk natuur in Europa dat is erkend als rechtssubject. Naar aanleiding daarvan interviewde Lena Baunker van Die Zeit online mij over rechten voor natuur in het algemeen en de Ambassade van de Noordzee in het bijzonder.
Lees het interview op de website van Die Zeit.
Op zaterdag 20 augustus om 19:00 vertel ik op het Noordezon-festival in het schone Groningen over de rechten voor natuur.
Voor meer informatie en kaartjes, zie de website van het festival.
In Transnational Environmental Law is van mijn hand een artikel verschenen over de klimaatzaak tegen Shell. In dit verband ga ik in op het normatieve karakter van het aansprakelijkheidsrecht. Het artikel draagt de titel 'An Apology Leading to Dystopia: Or, Why Fuelling Climate Change Is Tortious'.
Lees het artikel hier.
In het kader van het New European Bauhaus en mijn bescheiden bijdrage aan de Floriade van dit jaar, praat ik op 10 juni om 13:00 over de stadsnatuur met zeer interessante andere sprekers in een panel. Dit programma is Engelstalig.
Voor meer informatie en de livecast, zie de website van Pakhuis de Zwijger.
Wie het paviljoen van Nederland op de Floriade gaat bezoeken dit jaar, kan een kort interview met mij beluisteren.
Voor meer informatie en kaarten, zie de website van de Floriade.
Dit weekend interviewt Frank Straver mij in Dagblad Trouw over klimaatrechtszaken, rechten voor natuur en ecocide. Met leuke foto's van de fotograaf Mark Kohn, die ook grappige bomenportretten schoot.
Lees het interview op de website van Trouw.
Op 30 maart ben ik een van de sprekers in een programma van Pakhuis de Zwijger over klimaatrechtszaken. De toegang is gratis en er is een livecast.
Voor meer informatie, klik hier.
Er is wereldwijd een fascinerende rechtsontwikkeling op gang: steeds vaker wordt de rechten van de natuur erkend. Europa loopt wat achter op andere continenten, maar ook hier zijn er interessante ontwikkelingen. Alex Putzer en ik geven een overzicht van wat er wél al gaande is in Europa in een blogpost.
Lees de blogpost op de site van de International Association of Constitutional Law.
Op 1 maart 2022 spreek ik tijdens een mooi programma ter ere van Geert Buelens' boek Wat we toen al wisten - De vergeten groene geschiedenis van 1972 over klimaatliteratuur. Dit programma vindt plaats in Tivoli Vredenburg en andere sprekers zijn Liesbeth van de Grift, Lise Witteman, Aniek Moonen en Chris Polanen.
Voor meer informatie en kaarten, zie de site van Tivoli Vredenburg.
Op 2 februari 2022 (mooie datum! 2-2-'22) vindt de boekpresentatie plaats van de Nederlandse versie van het 'Compendium Rechten voor Natuur - Casestudies uit zes continenten' dat ik schreef met rights of nature-consultant Jessica den Outer. Dit feestelijke evenement vindt plaats in FramerFramed, waar momenteel het indrukwekkende kunstwerk 'Court for Intergenerational Climate Crimes' wordt geëxposeerd, van Jonas Staal en Radha D'Souza. Die laatste is een van de sprekers en wordt een eerste exemplaar aangeboden. Een greep uit de andere interessante sprekers: dr. Daphina Misiedjan, prof. Teresa Vincente Giménez, prof. Marleen van Rijswick, Jan van de Venis en Joost Ossevoort.
Meer informatie op de website van de initiatiefnemer, de Ambassade van de Noordzee.
Update: de livestream van het evenement is hier terug te kijken.
Update: FramerFramed heeft een verslag van de middag geschreven.
Update: de Duitse krant Taz bespreekt het Compendium zeer gunstig.
Op 3 november 2021 om 20:00 geeft Ibo Buruma (hoogleraar strafrecht en raadsheer bij de Hoge Raad) de Miek de Langenlezing, een initiatief van het Centre for Children’s Rights Amsterdam. Ik mag als een van de respondenten optreden. Het belooft een mooie avond te worden, die zowel fysiek als online bijgewoond kan worden. Moderatie door professor Chantal Mak.
Voor meer informatie, zie de website van SPUI25.
Het oktobernummer van het blad Idee, uitgegeven door de Hans van Mierlo-stichting, is gewijd aan klimaat. Ik schreef een bijdrage over vertegenwoordiging van toekomstige generaties in klimaatzaken. Ik betoog dat vanwege het door mij geïntroduceerde 'minimum-principle' (voor toekomstige generaties kan slechts een bestaansminimum, neergelegd in fundamentele rechten, worden afgedwongen bij de rechter) noopt tot toekomstgerichte politiek. Politici moeten zorg voor de toekomst niet aan rechters overlaten.
Op 29 september 2021 sprak ik over de klimaatrechtzaak tegen Shell bij het Center for Human Rights and Global Justice van New York University. Dit seminar getiteld 'Taking Big Oil to Court; Lessons of the Shell Case for Climate Litigation against Corporate Actors' werd geleid door prof. César Rodriguez-Garavito en de andere spreker was Sjoukje van Oosterhout.
Het seminar is hier terug te kijken.
Van 5 september 2021 tot en met 27 februari 2022 is er in het Amsterdam-museum een tentoonstelling te zien over vrijdenkers. Spinoza, Aletta Jacobs, Domela Nieuwenhuis, Multatuli, vereniging de Dageraad, het humanistisch verbond, ze komen allemaal voorbij. Het is mij een gigantische en onwerkelijke eer dat ons boek De stem van de Noordzee ook onderdeel uitmaakt van deze tentoonstelling.
Voor meer informatie over de tentoonstelling, zie de website van het museum.
Op vrijdag 23 september 2021 wordt op de Architectuurbiënnale in Venetië het Compendium over rechten voor natuur gepresenteerd dat ik samen met Jessica den Outer schreef. We lichten daarin voor zes continenten telkens enkele case-studies uit: hoe zijn rechten voor natuur daar geïnstitutionaliseerd, wie representeert de natuur, hoe gaat het met de handhaving? Een Nederlandse versie moet nog verschijnen, ditmaal wordt de Engelse vertaling (door Edward Jacobsen) gepresenteerd.
Dit Compendium schreven we in opdracht van de Ambassade van de Noordzee, die op 23 september samen met Het Nieuwe Instituut te vinden is in Ocean Space in Venetië.
Voor meer informatie, een live stream van de presentatie en bestellen, ga naar de website van de Ambassade van de Noordzee.
Update: de boekpresentatie is hier terug te kijken.
Op 9 september organiseert Pakhuis de Zwijger een avond over de stem van de natuur in de stad. Ik presenteer hoe de gemeente beter gehoor kan geven aan de stem van bomen met een kleine wijziging in de Bomenverordening. Het evenement vindt plaats met heus publiek erbij, de toegang is gratis.
Voor meer informatie en de live cast, zie de website van Pakhuis de Zwijger.
Vandaag neem ik deel aan een rondetafelgesprek tijdens een spannende avond in Filmmuseum Eye. Dit evenement hoort bij de serie 'Cinema Ecologica'.
Voor meer informatie en kaartjes, zie de website van Eye.
RUW Den Bosch organiseert op 15 juni 2021 een avond over de klimaatzaak tegen Shell en heeft mij uitgenodigd erover te spreken. De andere spreker isn Anouk Nuyens, die samen met Rebekka de Wit een theatervoorstelling over de zaak maakte. Het programma, getiteld 'De zaak klimaat' is via een live stream te bekijken.
Meer informatie op de website van RUW, waar ook de live stream terug te kijken is.
Op zondag 25 april 2021 om 13:40 is mijn Brainwash Talk uitgezonden op NPO2. Ik vertel over de rechten voor natuur en maak een parallel met de mooiste Homerische vergelijking uit de hele Odyssee.
Terugkijken kan via npostart of via de site van Brainwash.
Op 8 april hebben communicatiewetenschapper Robin Tschötschel en ik een webinar georganiseerd over de vraag 'how to solve climate change by 2030?'. Sprekers: de Europarlementariër Bas Eickhout, hoogleraar duurzame energie Gert Jan Kramer, de leider van het programma green cities van de Universiteit Wageningen Marjan Stuiver en bestuurslid van Jongeren Milieu Actief Veerle Engel. Dit webinar maakt deel uit van het initiatief make climate a class, waarbij rond 7 april in zoveel mogelijk landen ter wereld wordt stilgestaan bij de vraag hoe klimaatverandering aan te pakken. Dat initiatief is genomen door het Center for Environmental Policy van het Bard College New York en met ondersteuning van het Open Society University Network.
Het belooft een mooie anderhalf uur te worden en alle geïnteresseerden zijn welkom, die kunnen zich aanmelden via de website van het Amsterdam Centre for European Studies.
Tijdens de nacht van de filosofie op 22 april in Leeuwarden spreek ik over de rechtsfilosofische basis van burgerlijke ongehoorzaamheid. Dit is te volgen via een livestream.
Voor meer informatie, klik hier.
Update: de nacht is terug te kijken op YouTube
Disndag 23 maart geef ik een lezing bij het Studium Generale Utrecht in de serie 'Weg van de Weerstand'. Ik spreek over een groene revolutie in de rechtszaal: ik vertel over het mensenrecht op een schoon milieu, over de Franse ecologische onrechtmatige daad-actie en over rechten voor natuur. De lezing en een Q&A zijn te volgen via een livestream.
Voor meer informatie en aanmelden, zie de website van Studium Generale.
Update: de lezing is hier terug te kijken.
In het Vlaamse tijdschrift 'De Tijd' schreven Francoise Auvray, Tim Bleeker, Christopher Borucki, Pieter Gillaerts, Thijmen Nunninga en ik een opiniebijdrage over de Belgische Klimaatzaak met als titel 'Klimaatzaken zijn de rechtsstaat in actie'.
Het stuk is hier terug te lezen.
Update 26 maart: Op de dag van de slotpleidooien in de Belgische Klimaatzaak sprak ik er kort over in het televisieprogramma Terzake, dat hier is terug te kijken.
Vannacht heb ik wel een uur mogen praten bij NPO radio 1 in het programma 'Focus' over mijn onderzoek naar rechten voor natuur en onze essaybundel De Stem van de Noordzee. Bovendien mocht ik zelf muziek uitzoeken: opnames van mijn moeder, harpiste Anke Bottema, mijn vader componist Simon Burgers en mijn broer de pianist Duco Burgers.
Terugluisteren kan hier.
Op woensdag 24 februari spreek ik voor de Rotterdamse Academie van Bouwkunst en de Academie van Bouwkunst Amsterdam in de lezingenserie 'Beyond Peak Indifference'. Ik zal het hebben over klimaatrechtszaken en rechten voor natuur, op zo'n manier dat het relevant is voor studenten bouwkunst.
Iedereen kan online meekijken via Facebook Live (je hoeft hiervoor geen facebook-profiel te hebben).
De nieuwe podcastserie 'De groene eeuw' sprak met mij in aflevering 5, over klimaatrechtszaken en over rechten voor natuur.
Zondag 31 januari 2021 op tv: Boeren, activisten, mensen uit de energiesector en ik gaan in gesprek met eurocommissaris Frans Timmermans over de EU Green Deal. Gespreksleider is Coen Verbraak.
Voor (meer informatie over) deze uitzending van 'De publieke tribune', zie de website van Omroep Human.
Naar aanleiding van de uitzending verscheen op de site van Human ook een interview met mij.
Dit weekend in de wetenschapsbijlage van het Parool: een interview met mij waarin zo'n beetje alle elementen van mijn onderzoek worden besproken: klimaatrechtszaken, recht op milieu als grondrecht, rechten van toekomstige generaties en rechten voor natuur.
Wat ben ik blij en vereerd met de nominatie van ons boek 'De Stem van de Noordzee' voor de Socratesbeker, de prijs voor het beste filosofieboek van het jaar...! Ik schreef in dit boek het essay 'De duizelingwekkende reis van Sam de Zeeforel, of: van mensenrechten naar zeerechten'. Andere auteurs van het boek zijn Eva Meijer, Evanne Nowak en de Ambassade van de Noordzee.
Voor alle genomineerden, zie de website van de maand van de filosofie.
Informatie over het boek is te vinden op de website van Uitgeverij Boom.
De afgelopen dagen besteedden diverse media aandacht aan de klimaatzaak tegen Shell. De zitting in die zaak start namelijk vandaag. Enkele media wilden van mij weten wat ik van de zaak denk omdat ik drie weken terug ben gepromoveerd op een onderzoek naar klimaatrechtszaken.
In NRC Handelsblad verscheen een tamelijk uitgebreid interview met mij over mijn onderzoek. Lees dat interview 'Klimaat is steeds meer een mensenrechtenzaak' hier.
Een stuk uit de Volkskrant is hier terug te lezen, een uit het Reformatorisch Dagblad hier, en uit het Financieele Dagblad hier.
Verder verscheen van de NOS nog een artikel en een podcast, en van Al Jazeera English een video-item.
Dit jaar won de Franse denker Bruno Latour de prestigieuze prijs 'de Spinozalens'. Ter ere daarvan heeft Boom filosofie twee boeken uitgegeven: 'Het parlement van de dingen' met daarin werk van Latour zelf, en 'De stem van de Noordzee' waarin de Ambassade van de Noordzee samen met een aantal auteurs (onder wie ik) voortbouwen op zijn idee van het parlement van de dingen. In dit kader geef ik op 9 december in SPUI25 een keynote over rechten voor natuur. Ik koppel dat onderwerp aan mijn onderzoek naar klimaatrechtszaken.
Meer informatie en aanmelden kan via de site van SPUI25.
Naar aanleiding van de verdediging van mijn proefschrift en de verschijning van het boekje 'De stem van de Noordzee' heeft het blad Mr. mij uitgeroepen tot 'Meester van de week'. Wat een eer!
Het korte interview door Mr. Magazine is hier te lezen.
Vandaag ben ik dan doctor geworden...!
De promotieplechtigheid is hier terug te kijken.
Vanochtend besteedde Vroege Vogels radio aandacht aan ons kersverse boek 'De stem van de Noordzee'. Ik ging erover in gesprek met Vroege Vogels-presentator Menno Bentveld en met ecoloog Han Lindeboom.
Terugluisteren kan hier. Gesprekje begon zo kwart voor tien.
Op 11 november 2020 om 10:00 is het dan zover... ik verdedig mijn proefschrift over klimaatrechtszaken in de Amsterdamse Agnietenkapel. De titel is Justitia, the People's Power and Mother Earth; Democratic legitimacy of judicial law-making in European private law cases on climate change. De ceremonie is te volgen via een livestream van de UvA.
Voor meer informatie over de verdediging, zie de website van het Amsterdam Centre for Transformative private law.
Op 9 november komt dan eindelijk mijn essay uit 'De duizelingwekkende reis van Sam de Zeeforel, of: Van mensenrechten naar zeerechten', in een prachtige kleine bundel getiteld 'De stem van de Noordzee'. Er staan ook bijdragen in van Eva Meijer en Evanne Nowak. Ik ben er blij mee - het zo'n fijn boekje geworden, een ideaal cadeautje.
Voor alle informatie, zie de website van Uitgeverij Boom.
Op 21 oktober ga ik tijdens het Warming Up Festival in gesprek met directeur van Greenpeace Anna Schoemaker, over het kort geding dat Greenpeace heeft aangespannen tegen de Nederlandse staat. Greenpeace stelt dat de Staat onrechtmatig heeft gehandeld, door geen 'groene' voorwaarden te koppelen aan de staatssteun die tijdens de corona-crisis aan KLM is verleend.
Het gesprek is hier terug te zien.
10 oktober vindt - online - het festival 'Dus wat gaan wij doen?' plaats. Ik neem deel aan een panelgesprek over de klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell. De andere panelleden zijn Peer de Rijk van Milieudefensie, Mark van Baal van het groene-aandeelhouders-project Follow This en Lena Hartog, directeur van CollAction.
Al tijden ben ik fan van Odorama, een programmareeks over geur in het Amsterdamse Mediamatic. Ik ben dan ook zeer vereerd dat ik op 16 september een presentatie mag geven tijdens de Odorama-editie Law and Odor; Illegal scents.
Voor meer informatie, kaartjes, of aanmelden voor de thuiskijk-versie (mét geur-samples die bij je thuis worden bezorgd), zie de website van Mediametic.
Van 3-5 juni 2020 organiseer ik met mijn onderzoekscentrum Amsterdam Centre for Transformative private law (ACT) een internationale conferentie over de privaatrechtelijke dimensies van de rechten voor natuur. Geweldige sprekers van over de hele wereld presenteren hun visie op dit thema. De keynote speakers zijn Eva Meijer en professor Klaus Bosselmann. Vanwege het corona-virus vindt de conferentie online plaats, wat het voordeel met zich meebrengt dat niemand hoeft in te vliegen. Ik hoop dat dit format ook na de corona-crisis gebruikt kan worden om onnodige emissies te voorkomen.
Meer informatie en het programma is te vinden op de website van ACT.
In mei en juni organiseert Netwerk Democratie een programma voor jonge mensen getiteld 'Parlement van de Toekomst'. Ik geef er een gastcollege en een voorproefje daarvan kun je op de website bekijken: kunstenares Sissel Marie Tonn en ik worden samen geïnterviewd over het recht, toekomstige generaties en niet-mensen.
Vandaag is de digitale boekpresentatie van de nieuwste roman van Eva Meijer getiteld De nieuwe rivier. Een prachtig boek, dat ik iedereen kan aanbevelen! Ik kreeg de eer om kort iets te zeggen over rechten voor rivieren, het filmpje is hier te bekijken.
In het academische tijdschrift 'Transnational Environmental Law' is een stuk van mijn hand verschenen met de titel Should Judges Make Climate Change Law? Velen vinden het klimaat te politiek, rechters zouden zich daar niet mee moeten bemoeien. Op basis van politieke theorie van Jürgen Habermas reconstrueer ik wat de internationale explosie aan rechtszaken over het klimaat zegt over de rol van de rechter in onze democratie. Ik betoog dat deze stroom aan zaken een rechtsontwikkeling reflecteert, waarin het milieu en een stabiel klimaat steeds meer als grondwettelijke waarde worden gezien - als een voorwaarde van de democratie die beschermd moet worden door rechters.